n.a.v. Harry Wu, Troublemaker (1996).
in: Grenzeloos (december 1996 / januari 1997)
Otto van de Haar
Twee jaar gelden zette de Chinese dissident Harry Wu zijn fameuze herinneringen aan het kampleven in de Volksrepubliek op papier. Dit boek Bitter kou - 19 jaar in de Chinese Goelag was niet alleen een terugblik. Wu keek ook naar het China van nu en stelde zonder omhaal: 'Ik zal bewijzen dat er nog miljoenen mensen in deze verschrikkelijke kampen worden vastgehouden, dat de meeste van hen zijn vergeten en dat hun ervaringen en emoties onbeschrijflijk zijn'. Hij hield woord. In het zojuist verschenen Troublemaker geeft Wu een pakkend overzicht van zijn inspanningen voorde Chinese dwangarbeiders.
Harry Wu is sinds 1985 woonachtig in de Verenigde Staten. Hij houdt talloze lezingen - onlangs nog speechte hij voor een volle zaal in Universiteit van Amsterdam. Daarnaast richtte hij in 1992 de Lao Gai Research Foundation op. Lao Gai staat voor 'hervorming door arbeid', de officiële naam van de Chinese werkkampen. Harry Wu roept niet alleen de Chinese autoriteiten ter verantwoording, maar ook de westerse bedrijven die o zo lucratieve contacten onderhouden met het Lao Gai systeem. Miljoenen dwangarbeiders (waarvan een minderheid politiek) produceren in meer dan duizend kampen voor de internationale markt: kunstbloemen, thee, machine-onderdelen...Vaak vrijwel kosteloos, en onder miserabele omstandigheden. Zo maken ze soms werkdagen van 14 uur. Ook de oppermachtige Wereldbank, met haar enorme financiële steun aan onder andere irrigatie- en landbouwprojecten in de provincie Xinjiang (in het westen van China), het hart van de Chinese Goelag, kan rekenen op felle kritiek van Wu. De populaire prognose dat de ontwikkeling van kapitalisme en vrije markt in China vanzelf tot politieke vrijheid en democratie zal leiden, wil er bij Harry Wu niet in. Het voortbestaan van het wrede Lao Gai systeem, de onvoorstelbare aantallen veiligheidsagenten in her land en de slachtpartij op het Plein van de Hemelse Vrede zijn er de meest schrijnende ontkenning van.
In zijn nieuwste boek schrijft Wu: 'In de geschiedenis zijn talrijke voorbeelden aan te wijzen waarin de Verenigde Staten dictators blijven steunen die al lang het vertrouwen van hun onderdanen hadden verloren'. De door Amerika aan China verleende status van meestbegunstigde handelspartner is hem dan ook een doorn in het oog. Hij richt zich ook met klem tot de Atlantische wereld om een een terughoudender beleid tegenover de Volksrepubliek in acht te nemen. De kern van Troublemaker bestaat uit een levendige beschrijving van Wu's onderzoeksreizen door China in 1991, 1992 en 1994. met vrijwel elk denkbaar vervoermiddel doorkruiste hij het land en wist hij, zich voordoend als toerist of antropoloog, door te dringen tot de Chinse Goelag. met een verborgen camera maakte hij opnames van de gedetineerden en hun miserabele omstandigheden. Eenmaal deed hij zich voor als een Amerikaans zakenman en lukte het hem zelfs een 'belangrijk handelscontract' af te sluiten met de directie van een Lao Gai kamp. Na een bezoek aan een Chinees ziekenhuis in 1994 toonde hij aan dat er organen van ter dood veroordeelde gevangenen worden gebruikt voor transplantatie. Hierbij zou de executiedatum afhenkelijk zijn van de vraag naar organen. Via CBS, BBC en Nova bereikten zijn documentaires miljoenen kijkers. Vorig jaar probeerde lastpost Wu opnieuw China binnen te komen. Bij de grens met Kazachstan werd hij echter aangehouden. Ma rtwee maanden vol onzekerheid werd hij veroordeeld tot 15 jaar cel. Onder druk van een internationale campagne en geholpen door zijn Amerikaanse paspoort werd hij gelukkig direct na zijn veroordeling op het vliegtuig naar de Verenigde Staten gezet. Aan zijn reizen naar China is dus voorlopig een einde gekomen. Maar zijn toespraken en zijn onderzoekswerk voor de Lao Gai Research Foundation gaan onverminderd door. De recente gebeurtenissen in China geven daartoe alle aanleiding.
